بهترین سرمایه گذاری در ایران از وارن بافت تا تجربیات

فلسفه و اصول سرمایه گذاری وارن بافت

همه ما چیزهای زیادی راجع به قناعت پیشگوی اوماها، تعصبش برای کوکاکولا و مبارزه‌اش با چهره زشت فقر، شنیده و خوانده‌ایم. امروزه تمام سرمایه‌گذاران در سرتاسر جهان بر این باورند که وارن بافت یک افسانه زنده و البته تکرار نشدنی در دنیای سرمایه‌گذاری است. نامه‌های سالانه او به سهامدارانش به مثابه یک رمان فاخر ادبی است که خوانندگان، مدت‌ها انتظار انتشار آن را می‌کشند و همین که منتشر می‌شود، این مقالات و تفسیرها هستند که مکررا از این طرف و آن طرف بیرون می‌آیند. اما اصول سرمایه گذاری و راز ثروتمند شدن ارن بافت چیست؟

اصل اول: سادگی در معاملات را لحاظ کنید

پیشتر راجع به ساده زیستی وارن بافت در “زندگینامه وارن بافت” صحبت کرده بودیم اما شاید باورش سخت باشد که فلسفه سرمایه گذاری او نیز به شکل فریب‌آمیزی ساده است.

هدف این است: “خرید هر کسب و کاری که علم مدیریت در آن نقش داشته و تمام یا بخشی از آن دارای مشخصات مطلوب و با دوام اقتصادی باشد؛ چیزی دقیقا مشابه آنچه در خرید برکشایر هاتاوی دیدیم.”

اصل دوم: شرکت‌های بنیادین را انتخاب کنید

بافت در ادامه و برای تکمیل فلسفه آغازین خود به سراغ شرکت‌هایی می‌رود که قیمت کنونی‌شان پایین‌تر از ارزش ذاتی‌شان است. او ادعا می‌کند که چنین شرکت‌هایی دقیقا شبیه آتش زیر خاکستر هستند که توانایی بالقوه‌ای دارند و هر آن می‌توانند جهنمی (در اینجا منظور آتش گسترده است) به پا کنند.
در ادامه فهرستی از محتوای پورتفولیو یا همان سبد سهام وارن بافت ارائه شده که در مجموع به پنج گروه بزرگ تقسیم شده است:

1. کسب و کارهای عملیاتی (Business operations) که تملک آن‌ها تماما یا حداقل 80 درصد در اختیار کمپانی برکشایر هاتاوی است. کسب و کار عملیاتی یا عملیات تجاری به فرآیندی اطلاق می‌گردد که به کسب سود حاصل از دارایی‌های یک کسب و کار بینجامد.
2. داد و ستد عمومی سهام (در اصطلاح ترید کردن) که کارشناسان از آن به عنوان قمار برکشایر هاتاوی یاد می‌کنند و چیزی در حدود 5 تا 10 درصد پرتفولیو را در برمی‌گیرد.
3. چهار کمپانی که مالکیت قابل توجهی از آن را در اختیار دارند، این بخش تقریبا 25 تا 50 درصد سبد سهام را در برمی‌گیرد.
4. پول نقد و معادل آن: این بخش پشتوانه‌ای است در برابر وقوع اشتباهات و شرایط بحرانی که تقریبا مشابه بیمه عمل می‌کند.
5. کمپانی‌هایی در صنعت بیمه: منبع دیگری برای نقدینگی و پشتوانه‌ای برای به مالکیت درآوردن و سرمایه‌گذاری در دیگر کسب و کارها.

 

اصل سوم: فرصت‌های خرید را شکار کنید

تا به اینجا همه چیز شکل سادگی خود را حفظ کرده است، اما همانطور که بر همگان واضح و مبرهن است، مقوله سرمایه گذاری به همین سادگی‌هایی که ما فکر می‌کنیم نیست. در همین راستا قصد دارم از یکی دیگر از اصول وارن بافت پرده بردارم که بافت از آن به عنوان ” تنزیل جریان نقدی (discounted value of the cash – DCF)” یاد می‌کند.

بافت از این اصل برای ارزیابی و تعیین جذابیت‌های یک فرصت سرمایه‌گذاری در یک کسب و کار استفاده می‌کند که البته از پیچیدگی‌های خاص خود برخوردار است؛ اما به طور خلاصه اگر ارزشی که از طریق تحلیل و معادلات مدل “تنزیل جریان نقدی” به دست می‌آید، بالاتر از ارزش خالص فعلی سهم باشد؛ به عنوان یک فرصت مناسب برای سرمایه‌گذاری تلقی می‌گردد.

بافت به منظور اینکه سهامدارانش را از شر تکلف و پیچیدگی اصطلاحات رها کند، عبارتی تحت عنوان “عایدات مالک (owner earnings)” را برای آن‌ها متصور می‌شود که به شرح زیر است:
“ایده اصلی این است که ما به عنوان صاحب و سهامدار یک شرکت بایستی آن شرکت را از طریق کلیه درآمدهای پیدا و نهان که برای ما تولید می‌کند (earnings) بسنجیم و نه صرفا از روی پارامتری بنام سود خالص (Net income یا درآمد خالص شرکت یا سود هر سهم (EPS))”؛ برای فهم بیشتر مسئله به تصویر زیر نگاه کنید:

 

چگونه به مقدار “عایدات مالک (owner earnings)” دسترسی پیدا کنیم؟

امروزه عنوانی بنام “جریان نقدی آزاد” (free cash flow)، جایگزین بسیار مناسبی برای “عایدات مالک (owner earnings)” است، به طوری که با تقریب خوبی با هم برابرند و در صورت‌های مالی هر شرکت، مقدار آن نیز ذکر می‌شود.

 

اصل چهارم: مراقب اهرم مالی باشید

معامله با اهرم‌های مالی با مقیاس کمتر، از جمله مواردی است بافت به شدت روی آن تاکید دارد. همه ما می‌دانیم اهرم‌های مالی اغلب بازدهی فوق العاده‌ای را به ارمغان می‌آورند، اما سرمایه‌گذاران باید مراقب این شمشیر دولبه باشند؛ چرا که آن‌ها را در معرض خسارت‌های بالقوه و جبران ناپذیری قرار می‌دهد.

 

تجربه اشتباهات وارن بافت در مدت سرمایه گذاری

اشتباهات، تجربه هایی ارزشمندی برای ما به ارمغان می‌آورند. اما هوشمندانه تر است که از تجربیات و اشتباهات دیگران نیز بیاموزیم. اشتباهات وارن بافت درس های بی‌نظیری درباره سرمایه گذاری به ما خواهد داد.

مورد اول: چانه زدن یا چانه نزدن، مسئله این است…

در سال 1975 وارن بافت موفق به خرید گروهی از کارخانجات نساجی واقع در نیوهمپشایر در آمریکا شد. از آنجا که او توانسته بود با چانه زنی مبلغ بسیار کمتری در این معامله پرداخت کند، بسیار خرسند از خرید خود به جشن و پایکوبی پرداخت غافل از این که روزگار چه تقدیری برایش رقم زده بود.
قیمت پایین معامله، بافت را وسوسه کرده و همین امر او را از پیش بینی آینده صنعت نساجی بازداشته بود. بعدها او از این حادثه مکررا یاد کرد و پیام آن را بارها و بارها به سهامدارنش گوشزد می‌کرد:
تکنیک چانه زنی از ملزومات یک سرمایه گذاری بلند مدت نیست؛ به جای آن روی بازدهی شرکت‌ها در بلند مدت تمرکز کنید.

 

تجربه دوم: هیجانات سم معاملات!

در سال 1962 بافت شروع به جمع آوری سهام شرکت نساجی برکشایر هاتاوی کرد و دلیل آن این بود که به خاطر اخبار پیرامون کارخانه و تعطیلی بخشی از آن، قیمت سهم پایین تر از ارزش ذاتی آن قرار داشت. این بار نیز صنعت نساجی روی خوشی به بافت نشان نداد و اوضاع رو به وخامت پیش رفت. تا اینکه…
در سال 1964، خزانه دار کارخانجات هاتاوی یعنی سیبوری استانتون، پیشنهاد شفاهی خرید هر سهم برکشایر هاتاوی به قیمت 11.5 دلار را مطرح کرد، بافت نیز پذیرفت اما در کمتر از چند هفته، استانتون پیشنهاد خرید دیگری به صورت مکتوب برای بافت ارسال کرد و این بار مبلغ پیشنهادی او به 11.375 دلار کاهش یافته بود. بافت که از این کار هاتاوی خشمگین شده بود، با وجود اینکه در موضع ضرر قرار داشت ولی از روش خشم عمل کرد و سهم استانتون را خرید و او را از کار برکنار کرد.

 

اشتباه سوم: بدترین معامله

کمپانی کفش دکستر واقع در ایالت مِین (Maine) که در حوالی سال 1993 به دلیل تولید کفش‌های بادوام و با کیفیت به یکی از بهترین‌های آمریکا تبدیل شده بود، مورد اقبال وارن بافت قرار گرفت. بافت این کمپانی را در همان سال و با سهام برکشایر هاتاوی خریداری کرد.
حدود 8 سال بعد، کمپانی دکستر که حالا تمامیت آن در اختیار برکشایر هاتاوی بود به دلیل استقبال مردم از کفشهای ارزان‌تر خارجی به دردسر عظیمی افتاده بود و ورشکسته شد. به این ترتیب ارزش سهامداران هاتاوی نیز لکه دار شد و بافت به اشتباه خود پی برد و از معامله‌ای که در سال 1993 انجام داده بود به عنوان «بدترین معامله» یاد کرد. از آن پس بود که بافت استفاده از “پول نقد و معادل آن” را به عنوان پشتوانه شرکت‌ها و خرید مالکیت کمپانی‌ها مطرح کرد.

 

اشتباه چهارم: قاطعیت

تسکو از فروشگاه‌های زنجیره‌ای انگلیسی است که برکشایر هاتاوی در سال 2006 روی آن سرمایه گذاری کرد و چندین و چند بار از این سرمایه گذاری کسب سود کرد. در سال 2013 هاتاوی با دریافت چندین هشدار نسبت به وضعیت سود دهی تسکو، سهام خود را با سرعت کمی عرضه کرد تا این که رد سال 2014 دست کمپانی رو شد و طی حسابرسی‌ها مشخص شد که آن‌ها در گزارش درآمد خود اغراق می‌کردند. در آن زمان هاتاوی سومین سهامدار عمده شرکت بود.
درسی که وارن بافت از این اشتباه گران ‌قیمت به دست آورد، این بود که همانطور که خرید جرئت و جسارت می‌خواهد، خروج از سهم نیز به قاطعیت احتیاج دارد بالاخص زمانی که به مدیریت یک شرکت اشکال وارد باشد.

در نتیجه…

به نظر من با وجود همه این‌ها درس‌های بسیار جالبی در مورد استراتژی سرمایه‌گذاری وارن بافت و حتی اشتباها‌ت او برای سرمایه گذاران وجود دارد . به عنوان مثال، رویکرد بافت به ساخت و ساز و مولد بودن قابل ستایش است؛ چرا که در این صورت است که پول به شما خدمت می‌کند و بر خلاف قواهد این روزها شما دیگر تحت سلطه پول نخواهید بود!

و حالا چند قلق برای سرمایه‌گذاری:

• دارایی‌های خود را به مسیر سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت هدایت کنید؛ به طور مثال سرمایه‌گذاری در شرکت‌هایی با بنیاد قوی یا صندوق‌های قابل معامله (Exchange-traded fund: ETF) که اخیرا دولت به عرضه آن‌ها پرداخته است.
• به یاد داشته باشید برای آنکه به یک سبد سهام استراتژیک و قدرتمند دست پیدا کنید بایستی فرصت‌های خرید در بازار را شکار کنید و دست از تکنیک چانه زنی بردارید.
• از داشتن پشتوانه نقدی غافل نشوید؛ چرا که روزهای گاوی بازار پایدار نیستند و اوقات خونی آن هم فرا می‌رسد!
• در نهایت، چند منبع درآمد منفعل را برای خودتان دست و پا کنید و آن‌ها را مجددا به چرخه سرمایه‌گذاری برگردانید تا شانس موفقیت شما چند برابر شود.

بهترین سرمایه گذاری در ایران چیه؟

اطلاعاتی که در نمودار زیر نمایان شده حاصل جمع آوری داده‌های بانک مرکزی در 12 سال گذشته است و بازدهی بازارهای مالی را برای یک واحد پول، از سال‌های 1386 تا 1398 به ما نشان می‌دهد.

در نگاه نخست شاید دچار یک پیش داوری شده و به قول معروف یک طرفه به قاضی رفته باشید، به طور مثال شاخص بانکی، در دسته سرمایه گذاری‌های بدون ریسک قرار می‌گیرد و وجود آن در کنار دیگر بازارها، به نوعی قیاس مع الفارق محسوب می‌شود؛ ولی وجود این شاخص نیز خالی از لطف نیست و تلنگری است به سرمایه داران محافظه کاری که زمان زیادی است سرمایه‌شان به خواب رفته و به نرخ بهره منفی بسنده کرده‌اند.

 

مقایسه بازارهای مالی در ایران و بهترین سرمایه گذاری در ایران

 

از زیر زمین تا بام بازار مسکن

همانطور که از داده‌های بانک مرکزی برمی‌آید، بازار مسکن در سال‌های گذشته روند یکنواختی را طی کرده و فقط طی سال‌های 96 تا تابستان 97 یک رشد دو برابری را به خود دیده و مجددا روند لاک پشتی خود را از سر گرفته است.
علیرغم تزریق محرک‌هایی از سوی دولت به این بازار، نظیر تخصیص مالیات به خانه‌های خالی، همچنان می‌بینیم که جذب نقدینگی بسیار پایین بوده و همین امر موجب شده است تا پارامتر موثر “نقد شوندگی” و به تبع آن جذابیت این بازار به شدت کاهش یابد و جای خالی سرمایه گذاران به شدت احساس شود.
به عبارت دیگر ورود به بازار مسکن نیازمند سرمایه زیادی است که با توجه به شرایط امرار معاش خانواده‌های ایرانی، چنین امری فعلا منتفی است. به این ترتیب معاملات مسکن در بخش تقاضا دچار مشکل جدی شده است که در ادامه بایستی به تدبیر دولت چشم بست و منتظر تسهیلات آتی در این حوزه بود.

صفر تا صد بازار خودرو

اصولا نگاه سرمایه‌ای به کالای مصرفی نظیر خودرو، آن هم در شرایط خاص و کنونی کشور بالاخص تحریم‌ها و همچنین انحصاری بودن آن، همه و همه دست به دست هم می‌دهد تا فاجعه ای به نام حاشیه بازار را رقم بزند.
به این ترتیب از آنجایی که اقتصاد ما یک اقتصاد تک بعدی نیست و هر اتفاقی به صورت سلسله وار در دیگر ابعاد اقتصاد نیز اثر می‌گذارد، چنین سرمایه گذاری نه تنها خوب نیست، بلکه همچون یک آتش به پیکره نیمه جان اقتصاد خواهد افتاد و آن را به زمین خواهد زد.

 

قلک های بیمه ای و بانکی

با توجه به سیاست‌های دولت در امر کاهش سودهای بانکی جهت ورود نقدینگی به صنایع و تحقق بخشیدن به شعار “جهش تولید” و همچنین با در نظر گرفتن نرخ تورم کنونی، در عمل شاهد تخصیص نرخ بهره منفی به سپرده‌های بانکی هستیم. بنابراین همانطور که در مقدمه نیز اشاره شد، عایدی حاصله از سرمایه گذاری در بانک‌ها، بیمه‌ها و صندوقهای درآمد ثابت، عملا خواب سرمایه و سوخت پول محسوب می‌شود!

بازار نابسامان ارز

کنترل شدید دولت در این بخش و حساسیت‌های ایجاد شده در این حوزه از سوی مراجع قضایی، ریسک و استرس سرمایه گذاری در این بازار را دوچندان کرده است. اخیرا دولت با طرح برنامه‌های مختلفی سعی در محدود کردن مبادلات و عرضه و تقاضا داشته است تا کنترل بازار ارز را در دست بگیرد.
از نظر کارشناسان حوزه اقتصاد با توجه به تحریم‌ها، چنانچه دولت در امر مهار بازار ناموفق باشد، بستر مناسبی برای افزایش قیمت‌ها خواهد بود. در این صورت می‌بایست تمام جوانب و خطرها را در نظر گرفت و سپس به بازار ارز ورود کرد.

 

بازارهای نوین جهان همچون بیت کوین

بازار ارزهای دیجیتال نظیر بیت کوین که از اوایل سال 2013 زیر سایه سنگین بازارهای دیگر شروع به کار کرد اما امروزه به یکی از قطب‌های سرمایه گذاری در جهان مبدل شده است و سالانه سرمایه گذاران جدیدی را به سمت خود جذب می‌کند.
از لازمه‌های این بازار تجهیزات و دانش استخراج آن است که در وهله اول کمی خرج بر روی دست سرمایه گذار می‌گذارد و در مراحل بعدی کسب دانشی است که شما را در فرایند خرید و فروش ارز دیجیتال همراهی کند. در واقع این حقیقت امر این است که بدون هر یک از این‌ها، شما مسلما یک بازنده خواهید بود.

 

بازار طلایی سکه و طلا

بازار همیشه جذاب طلا و همچنین عدم محدودیت قانونی که در مورد بازار ارز وضع شده، موجب شده است تا این بازار همیشه از نقد شوندگی بالایی برخوردار باشد و راحت تر از بازار ارز حرکت کند.
شاید اعتقاد به این جمله که “طلا هیچ گاه ارزش خود را از دست نخواهد داد” باعث شده تا این بازار با اقبال زیادی مواجه شود، اما باید بدانید لزوم سرمایه گذاری در این بازار دسترسی به ابزارهای اقتصادی و پیگیری اخبار ایران و جهان است که خود تمرکز زیادی را می‌طلبد.

 

و اما تالار شیشه ‌ای: بورس

این روزها “بورس” نقل محافل و مهمانی‌های کوچک و بزرگ شده است که این مورد در کنار اثرات مثبتی که دارد، اثر سوء خود را در پی خواهد داشت، چرا که استقبال از هر بازاری موجب رشد و بالندگی آن خواهد شد و جذابیت آن را چند برابر خواهد کرد؛ اما در طرف مقابل، بازار سرمایه از جمله مارکت‌هایی است که سرمایه گذاران آن به شدت نیازمند آموزش هستند.
پیامدهای مثبت و منفی این اقبال را می‌توان در چند ماه اخیر به عینه مشاهده کرد. جایی که شاخص کل بورس با یک جهش قابل توجه به کانال یک میلیون واحد وارد شد اما در کنار آن شاهد هیجانی بودیم که به شدت در بازار موج می‌زد و بازار از قاعده پیشین خود خارج کرده بود.
نکته دیگری که می‌بایست به آن توجه کرد و بایستی بدون تعارف به شما بگویم، این است که اگر انسان طماع و کم حوصله‌ای هستید، بازار سرمایه به مثابه آواز دهلی خواهد بود که از دور شنیدن خواهد داشت.

در مورد مزایای بورس چه می‌دانیم؟

• بورس، نقدینگی موجود در کشور را به سمت صنایع هدایت می‌کند که این مهم موجب رونق چرخه تولید و اقتصاد خواهد شد و این مزیتی است که در بازارهای دیگر تا کنون وجود نداشته است.
• بر خلاف مارکت‌های دیگر، فعالیت در بورس نیاز به سرمایه آنچنانی ندارد و بر اساس قوانین جدید شما با مبلغ 500 هزار تومان می‌توانید پروژه سرمایه گذاری خود را آغاز کنید.
• خوبی بازارهایی نظیر بورس و فارکس این است که تمامی فرآیندهای خرید، فروش و انتقال پول آنلاین بوده و نیاز به مراجعه حضوری و مستمر به ارگان یا اداره خاصی نیست.
  نکته اخیر در ماه‌های گذشته و با وجود ویروس کرونا بسیار نمود کرده، به طوری که اگر فعالان بازار سرمایه کمی دقت به خرج می‌دادند، می‌توانستند بدون هراس از کرونا در خانه بمانند و مخارج خود و خانواده را تامین کنند.
• مواردی نظیر نقدشوندگی بالا، افزایش دانش و دید اقتصادی و همچنین سود حاصله بیشتر (حداقل نسبت به سپرده‌های بانکی)، از دیگر مزایای سرمایه گذاری در این بازار است.

 

بازده سرمایه‌گذاری از سال 1377 تا امروز

حالا فرض می‌کنیم یک واحد پول (یک میلیون تومان) در بازارهای مخالف سرمایه‌گذاری شود. با استفاده از داده‌هایی که از بانک مرکزی، بازار آزاد و سازمان بورس اوراق بهادار استخراج کرده‌ایم، حساب می‌کنیم این پول در سال‌های مختلف چقدر تغییر می‌کند. به بیان دیگر برای هر مورد سرمایه‌گذاری شاخص 1377 برابر با 1 فرض می‌شود.